Czym są działania polityczne? /1

Musimy radykalnie zmienić nasze pojmowanie spraw i działań politycznych. Działania polityczne to nie są dowolne pomysły polityków. Działania polityczne dotyczą wszystkich obywateli (nas wszystkich).

Dlatego greccy filozofowie zastanawiali się nad tym, jakie zasady powinny rządzić działaniami politycznymi. Dzisiaj ciągle słyszę o zasadach moralnych, które mają kierować polityką. Ci, którzy tak mówią, nie zdają sobie sprawy, że moralność człowieka (czyli działania moralne) dotyczy wyłącznie naszych działań i relacji (odniesień) wobec konkretnych pojedynczych osób. Bzdurą jest więc stwierdzenie, że działania polityczne mają być moralne. Działania polityczne są szerokimi działaniami instytucjonalnymi, które nie odnoszą się do relacji międzyludzkich. To, że państwo (władza państwowa, czyli rząd) nakłada podatki na obywateli (na każdego z nas) nie jest w żadnym stopniu relacją międzyludzką, czyli nie stanowi działania moralnego. Jest to zwykłe działanie polityczne, określające współdziałanie społeczne (współpracę obejmującą całe społeczeństwo). Działania polityczne posiadają zatem charakter użytecznościowy (utylitarny), co ma zapewnić realizację interesu publicznego. Oznacza to, że państwo nakłada podatki w zamian za zapewnienie bezpieczeństwa i swobodnego rozwoju społecznego obywateli.

Jednak greccy filozofowie rozważali zasady ludzkiego działania odnosząc je ostatecznie do działań politycznych (czy w ogóle do różnych działań grupowych). Co tu trzeba jeszcze dodać? Otóż cały problem ich analizy polegał na tym, że niezbyt dokładnie rozróżniali działania należące do poszczególnych władz duszy. Zdawano sobie sprawę, że człowiek działa w ramach swojej duchowości. Określono więc władze i zdolności duchowe. Ale ogólnie była mowa o poznaniu umysłu (rozumu) oraz o pragnieniach lub chceniu woli. Do tego dochodziło też działanie uczuciowości, spychanej niestety w sferę zmysłową. Gdy Arystoteles przedstawił zasady ludzkiego działania, mówił ogólnie o roztropności rozumu, dalej o sprawiedliwości woli oraz o umiarkowaniu uczuć (pragnień zmysłowych).

Otóż dzisiaj mamy już jasność, że te zasady etyczne dotyczą praktycznego działania opartego na myśleniu rozumu i wolnym wyborze woli, prowadzących do akceptacji, podjęcia i na koniec wykonania konkretnego działania. A zatem praktyczne działanie człowieka jest wynikiem samodzielnego działania jego władz duchowych. Taka samodzielność działania powstała albo została uzyskana w momencie narodzin człowieka myślącego (homo sapiens). Od tego momentu człowiek zaczął tworzyć nowe możliwości działania, czego efektem stało się zagospodarowanie przyrody oraz stworzenie kultury i sztuki.

Filozofia grecka brała więc pod uwagę bieżącą działalność człowieka wyrażającą się w ówczesnym rozwoju cywilizacyjnym. Nie sięgano do głębszych zasad moralnych opartych na osobowej podmiotowości człowieka (podmiocie egzystencjalnym). Dlatego nie rozróżniano i nie podejmowano kwestii moralnych. Do tych ustaleń greckich Rzymianie dodali później porządek prawny oparty na sprawiedliwości. Ten porządek (czyli ustanowione prawo) określał już jednoznacznie działania instytucjonalne (działania w relacjach społecznych). Dopiero chrześcijaństwo odwołując się do relacji osobowych z Bogiem, czyli życia nadprzyrodzonego, pokazało działania oparte na zasadach moralnych wiary, miłości i nadziei. Ale funkcjonowała wyraźna świadomość, że te zasady moralne dotyczą relacji międzyludzkich na poziomie nadprzyrodzonym (poziomie łaski). Św. Tomasz wskazywał w swojej filozofii na poziom egzystencjalny ludzkiego życia (za sprawą podmiotowości istnienia). To oczywiście prowadziło do przyznania człowiekowi życia nadprzyrodzonego. Tak naprawdę moralność dotyczy życia nadprzyrodzonego.