Problem podejmowania decyzji /2

 

Jak zdobyć właściwe przygotowanie merytoryczne, czyli wiedzę i umiejętności potrzebne do działania? Pomysłem stało się tutaj wprowadzenie powszechnej edukacji, czyli rozwijanie kolejnych stopni szkolnictwa (szkoła podstawowa, szkoły średnie, studia i dalsze stopnie naukowe). Ci najlepsi w zdobywaniu wiedzy mieli piąć się coraz wyżej w tej edukacyjnej piramidzie. W Europie kształcenie edukacyjne miało bardzo długą tradycję. To zapewniało stały rozwój wiedzy naukowej (wiedzy teoretycznej). Jednak taki silny system edukacyjny powodował pewien rozdźwięk między teorią a praktyką. Teoretycy nie zawsze doceniali praktykę życiową, zaś praktycy nie potrzebowali do działania wiedzy teoretycznej.

Niestety w życiu społecznym obie te zdolności są koniecznie potrzebne, ponieważ tutaj najważniejsze jest realne współdziałanie teorii z praktyką. Inaczej działa się zawodowo, a zupełnie inaczej działa się razem z sąsiadami. W relacjach społecznych konieczne jest wzajemne uznanie i poszanowanie. Gdy spotykamy sąsiada zwracamy się do niego jak do człowieka. Uznajemy jego realność i odnosimy się do niego z szacunkiem. Jeśli chcemy, żeby nas szanowano, musimy szanować innych. Taki szacunek nie wynika z czyichś zdolności czy umiejętności, lecz z jego osobowego człowieczeństwa. Wiemy przecież, że mamy do czynienia z człowiekiem, a nie z wymyśloną postacią. W relacjach społecznych ten osobisty kontakt ma ogromne znaczenie.

Niestety, w tworzonych instytucjach rzecz wygląda zupełnie inaczej. Tam mamy relacje przełożony – podwładny, a taka relacja od razu traci charakter osobowy. Można lubić szefa lub nie lubić, ale to zawsze jest szef, którego musimy słuchać. Dlatego działalność instytucji nie rozwija relacji społecznych (osobistych relacji wspólnotowych). Działanie instytucji służy raczej sprawnemu działaniu całego państwa, a jedynie pośrednio  służy obywatelom tego państwa.

Nad edukacją społeczną człowieka od początku pracowali filozofowie. Już w starożytnej Grecji tacy filozofowie jak Sokrates, Platon czy Arystoteles stworzyli przejrzysty system wiedzy przedstawiający realne wyposażenie  ludzkiego bytu i dalej wynikające stąd cele i zadania społeczne. Powstała w ten sposób znakomita teoria  etyczna (etyka), która miała pokazywać ludziom i przekonywać ich do słusznego i właściwego działania społecznego (nazywanego wówczas politycznym). W dalszej historii te zręby wiedzy etycznej zostały uzupełnione przez prawo cywilne rozwijane w Rzymie, które to prawo już bezpośrednio określało funkcjonowanie obywateli w państwie. Otóż realną zasadą, która łączyła oba te zakresy wiedzy, była sprawiedliwość. Zarówno ludzkie działanie społeczne, jak i regulujące je prawo zostały oparte na sprawiedliwości. A więc to sprawiedliwość miała rządzić i kierować społeczeństwem ujętym w instytucjonalne ramy państwa. Niestety, dzisiaj te fundamentalne ustalenia już się rozpływają. Filozofia poddała się ideologicznemu myśleniu, a prawo zaczęło słuchać politycznej lub kulturowej poprawności. Dlatego mamy totalny kryzys cywilizacyjny.

Wszystko zaczęło się od porzucenia realistycznego poznania, które Kartezjusz i Kant zamienili na myślenie (ostatecznie okazało się, że liczy się tylko myślenie fenomenologiczne). Od tej pory życiem społecznym zaczynają rządzić wymyślane teorie. Oceniając można powiedzieć, że jedne pomysły pozwoliły na szybki rozwój cywilizacyjny (gospodarczy), natomiast inne pomysły prowadziły do gwałtownej destrukcji społecznej (vide rewolucje). Wydaje się, że ostatecznie wszystko było wyrównywane przez prowadzone wojny. Można chyba stwierdzić, że postępem historycznym od tej pory zaczęło rządzić myślenie, a wiadomo, że ludzkie myślenie jest nieprzewidywalne, ponieważ zawsze ludzie kombinują, żeby wymyślić coś nowego.

Tak więc myśliciele (to ci od ideologii) stali się politykami, a politycy myśleli o swoim własnym interesie albo o zdobywaniu władzy, a nie o rozwoju społecznym czy dobrobycie obywateli. Oczywiście sytuację ogólną ratowały pomysły techniczne dotyczące rozwoju przemysłowego, czyli pomysły zaangażowane w wynalazki techniczne. Można uznać, że w tym zakresie pomysły ludzi znalazły swój sukces. Niestety, dzisiaj to myślenie techniczne odleciało w kosmos, a my tu na ziemi pozostaliśmy uwikłania w ideologiczne spory, które nie prowadzą do niczego, a więc nie są w stanie rozwiązać tradycyjnych problemów społecznych i ekonomicznych.