Technologia wartości

Uderzyło mnie określenie pana Dukaja - technologia wartości. Jemu chodzi o taką technologię, która jest w stanie narzucać ludziom różne wartości (może poglądy na temat wartości). Wydaje się, że posługuje się przy tym taką naturalistyczną koncepcją człowieka. Uważa, że człowiek (a konkretnie ludzki umysł lub emocjonalność, czy ogólnie świadomość) podlega koniecznym i bezwzględnym oddziaływaniom reklamowym albo szerzej manipulacyjnym, które wymuszają różne zachowania człowieka. W ten sposób działają reklamowo wielkie korporacje, i takie oddziaływania przejęła dziś polityka. Jego zdaniem człowiek nie potrafi się przed tym obronić (chociaż dotyczy to raczej większości społeczeństw).

Dukaj uważa, że zmiany kulturowe (dokonujące się strukturalnie i systemowe) oddziałują na wyznawane przez ludzi wartości. Dlatego sformułował tezę o kulturowej ewolucji wartości. Jak mi się wydaje, problem polega jednak na uproszczeniu, które dotyczy utożsamienia wartości z potrzebami i interesami ludzi lub grup społecznych. Mamy bowiem wartości i mamy różnego typu zainteresowania. Jeśli ludzie kierują się swoimi potrzebami i zainteresowaniami, to nie znaczy, że traktują je jako wartości. Interesy mają przecież charakter użytkowy (utylitarny), natomiast wartości są oceniane jako coś bezwzględnego. Oczywiście nasze myślenie jest w stanie potraktować dowolną rzecz czy sprawę jako wartość, ale przyjęło się uważać wartość za coś szczególnego i wyjątkowego, za coś, co stoi na szczycie naszej oceny. W tym sensie wartości nie podlegają ewolucji kulturowej. Dajmy przykład : życie człowieka jest wartością bezwzględną zawsze i wszędzie, natomiast nasze zdrowie może być potraktowane użytkowo, skoro jest związane z podjęciem pracy zawodowej. 

Wartości są czymś bezwzględnym. A to oznacza, że wartości są zależne od naszej duchowej rozumności. To nasze myślenie określa i tworzy wartości. Ale tworzenie wartości musi być powiązane z naszym poznaniem i rozumieniem realności, inaczej wartości tracą swój bezwzględny sens. Dlatego wartości zależą od naszego rozumienia zasad realności. Chodzi przede wszystkim o główne zasady realności człowieka, czyli egzystencjalną podmiotowość osoby i egzystencjalną podmiotowość życia. Te egzystencjalne zasady mają charakter realności nadprzyrodzonych. I właśnie stąd przedstawiane wartości nabierają bezwzględnego charakteru. W kulturze występowały właśnie takie wartości.