SŁOWNIK ANTROPOLOGICZNY 8

29.Zwykli ludzie dość często odwołują się do pojęcia godności człowieka. Możemy powiedzieć, że poczucie własnej godności występuje raczej powszechnie. To pokazuje, że doświadczamy jednak jakiejś wewnętrznej realności. Gdy zapytamy tych ludzi, czym jest godność człowieka, wtedy otrzymamy bardzo różne odpowiedzi, czasami nawet zupełnie rozstrzelone. Jedni będą podkreślali artystyczną twórczość albo nawet twórczą wolność człowieka, gdyż godność kojarzy się im z wolnością. Drudzy wskażą na możliwość samostanowienia i decydowania o sobie i swoich działaniach. Inni wymienią jakąś niepodważalną wartość człowieka jako bytu rozumnego albo uznają za wartość ludzkie życie. W tym wypadku godnością będzie jakaś wartość przypisywana człowiekowi. Jeszcze inni powiedzą, że godność wyrasta ze stworzenia człowieka na obraz i podobieństwo Boże. Jesteśmy podobni do Boga, ale w czym? Może chodzi o jakąś postać przebóstwienia, a może godność płynie z łaski jaką otrzymujemy od Boga? Wszystkie te propozycje są ciekawe, lecz rzadko dotyczą samej realnej godności.

30.Godność człowieka należy przypisać osobie, czyli samej podmiotowości istnienia. Godność określa szczególną rangę podmiotu osobowego. Chodzi przede wszystkim o własności transcendentalne, które cechują osobę ludzką. Podmiotowość osobową tworzą trzy własności – prawda, dobro i piękno. Można je nazwać własnościami istnienia lub własnościami egzystencjalnymi. Są to pierwsze i pierwotne własności realności aktu istnienia, które stanowią Boski obraz w człowieku. Można również dodać, że obrazują one nasz związek z Bogiem, związek wynikający z aktu stwórczego. Gogacz określa je jako własności osobowe, gdyż dotyczą samej osoby, w odróżnieniu od własności nieosobowych, czyli własności egzystencjalnego życia (żywotności ożywczej). Z kolei te własności życiowe wyznaczają nasze podobieństwo do Boga, do Boga Żywego.

31.Godność obejmuje więc realność osoby, która manifestuje się poprzez transcendentalne własności prawdy, dobra i piękna. Te własności stanowią zarazem źródło osobowej aktywności, czyli źródło aktów kontemplacji, sumienia i upodobania. Godność należy więc przypisać samej osobie człowieka, a nie naszej naturze lub działaniom tej natury. Godna najwyższego szacunku jest każda ludzka osoba, ponieważ to właśnie osoba jest w człowieku czymś najdoskonalszym, jest to najdoskonalsza postać realności. Godność, którą tworzą własności osobowe, jest jednocześnie fundamentem osobowej aktywności człowieka, która doskonali naszą naturę z jej duchowymi działaniami.

32.Sama dusza nie posiada godności. Dawniej, gdy pojmowano człowieka jako złożonego z duszy i ciała, uważano, że czymś najdoskonalszym jest dusza człowieka, która miałaby być stwarzana przez Boga. Dlatego obrazu i podobieństwa poszukiwano w ludzkiej duszy (zob. Augustyn). Ale to jest poważny błąd, ponieważ Bóg stwarza bezpośrednio istnienie człowieka (wraz z podmiotowościami  osoby i życia). Stąd godność należy przypisać osobie i być może również podmiotowości życia.